.
Ο Ιερός Ναός καθώς και η σπηλιά του δράκου, βρίσκονται στην πλαγιά της Γκελπερίνας του Ξηροβουνίου, κοντά στο χωριό Αμπέλια Αμμοτόπου. Ο χρόνος ίδρυσης του ιερού ναού δεν είναι απόλυτα γνωστός, γιατί λείπουν οι γραπτές μαρτυρίες. Με βάση, όμως, τα μορφολογικά στοιχεία και τη τεχνική κατασκευής του, ο καθηγητής Παν. Βοκοτόπουλος, τοποθετεί την ίδρυση του στο 2ο μισό του 11μ.Χ. αιώνα.
Ο ναός παρουσιάζει πολλές μορφολογικές και τεχνικές ομοιότητες με το ναό του Αγίου Βασιλείου της Γέφυρας. Είναι σκεπασμένος με πλάκες από φυσική πέτρα, είναι ρυθμού σταυροειδούς με κομψό τρούλο και συνεχόμενο προς τα δυτικά τετράγωνου νάρθηκα.
Ο Ιερός Ναός καθώς και η σπηλιά του δράκου, βρίσκονται στην πλαγιά της Γκελπερίνας του Ξηροβουνίου, κοντά στο χωριό Αμπέλια Αμμοτόπου. Ο χρόνος ίδρυσης του ιερού ναού δεν είναι απόλυτα γνωστός, γιατί λείπουν οι γραπτές μαρτυρίες. Με βάση, όμως, τα μορφολογικά στοιχεία και τη τεχνική κατασκευής του, ο καθηγητής Παν. Βοκοτόπουλος, τοποθετεί την ίδρυση του στο 2ο μισό του 11μ.Χ. αιώνα.
Ο ναός παρουσιάζει πολλές μορφολογικές και τεχνικές ομοιότητες με το ναό του Αγίου Βασιλείου της Γέφυρας. Είναι σκεπασμένος με πλάκες από φυσική πέτρα, είναι ρυθμού σταυροειδούς με κομψό τρούλο και συνεχόμενο προς τα δυτικά τετράγωνου νάρθηκα.
Η τοιχοποιία του είναι αρκετά απλή με
ακανόνιστες στρώσεις ασβεστόλιθων και περιορισμένης χρήσης πλίνθων στους
αρμούς. Αρκετά τμήματα της τοιχοποιίας και τμήματα του τρούλου
ανακατασκευάστηκαν τον περασμένο αιώνα, γιατί στα χρόνια της επανάστασης
του 1821 πυρπολήθηκε ο ναός και για μεγάλο χρονικό διάστημα παρέμεινε
μισοκατεστραμμένος. Την ίδια περίοδο χτίστηκαν οι τρεις από τις πέντε
πόρτες του μνημείου, για να αυξηθεί η στατική δυνατότητα του κτιρίου.
Η κεραμοπλαστική διακόσμηση του ναού περιορίζεται σε πλίνθινες οδοντωτές ταινίες, οι οποίες πλαισιώνουν τα παράθυρα του τρούλου και το τόξο της δυτικής πόρτας. Πλίνθινα είναι και τα διπλά τοξωτά πλαίσια των δίλοφων παραθυριών, τα οποία σπάζουν τη μονοτονία της τοιχοδομής και προσδίδουν κάποιο αισθητικό κάλλος στο κτίριο.
Εσωτερικά ο ναός δεν παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, είναι αρκετά φτωχός, καθόσον η παλιά λάμψη του έσβησε με την καταστροφή του διάκοσμου. Οι τοιχογραφίες καταστράφηκαν, το αρχικό τέμπλο και το δάπεδο φθάρθηκαν κατά την περίοδο που ο ναός ήταν ερειπωμένος.
Η κεραμοπλαστική διακόσμηση του ναού περιορίζεται σε πλίνθινες οδοντωτές ταινίες, οι οποίες πλαισιώνουν τα παράθυρα του τρούλου και το τόξο της δυτικής πόρτας. Πλίνθινα είναι και τα διπλά τοξωτά πλαίσια των δίλοφων παραθυριών, τα οποία σπάζουν τη μονοτονία της τοιχοδομής και προσδίδουν κάποιο αισθητικό κάλλος στο κτίριο.
Εσωτερικά ο ναός δεν παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, είναι αρκετά φτωχός, καθόσον η παλιά λάμψη του έσβησε με την καταστροφή του διάκοσμου. Οι τοιχογραφίες καταστράφηκαν, το αρχικό τέμπλο και το δάπεδο φθάρθηκαν κατά την περίοδο που ο ναός ήταν ερειπωμένος.
Η αξία του ναού και η μεγάλη φήμη του δεν βρίσκονται στον
πλούτο ή τον ξεχωριστό διάκοσμο, αλλά στα απόκρυφα διαπεραστικά μηνύματα
του θρύλου της πίστης, της συναρπαστικής παράδοσης και στα δυνατά
συναισθήματα που νιώθει κανείς στον υποβλητικό του χώρο.
Η θρυλόλουστη
αυτή σπηλιά έχει άνοιγμα περίπου 4Χ4 μ. και βάθος περίπου 30 μ. Από το
δάπεδό της ξεκινάει υπόγεια στοά, μήκους 2 χιλιομέτρων και κατά την
παράδοση καταλήγει σε άλλη ευρύχωρη σπηλιά στα βόρεια του οικισμού του
Γριμπόβου, σύμφωνα με τις πληροφορίες των κατοίκων της περιοχής.
Στο
δάπεδο της σπηλιάς υπάρχουν ερείπια μικρού αρχαιότερου ναού της Αγίας
Παρασκευής, όπου καίει πάντα μικρό καντηλάκι, το ημίφως του οποίου
εντείνει το συναίσθημα, προκαλεί δέος και συμβάλλει στο μυστικισμό του
όλου χώρου.
Δίπλα υπάρχει μικρό πηγάδι, είδος δεξαμενής, όπου συγκεντρώνονται σταγόνες νερού (αγίασμα σύμφωνα με την άποψη των κατοίκων), που αρχίζει να τρέχει από τους σταλακτίτες κατά τις ημέρες της γιορτής της Αγίας Παρασκευής, στις 26 Ιουλίου. Συνήθως αρχίζει λιγοστό τις παραμονές και αυξάνει ανήμερα της γιορτής της και οι προσκυνητές με μικρά δοχεία παίρνουν και μεταφέρουν το αγίασμα στα σπίτια τους.
Φαντασιογενής και αρκετά υποβλητικός είναι ο εσωτερικός χώρος της σπηλιάς καθόσον τα πολλά πέτρινα εξογκώματα και οι εσοχές, όλα επιχρισμένα από μικρούς γαλαζόχρωμους σταλακτίτες, δίνουν τη δυνατότητα στους επισκέπτες να φανταστούν παραξενόσχημες μορφές και μέλη ανθρώπινου σώματος, που τα συνδέουν όλα με το σώμα του φονευθέντα δράκου.
Δόντια, στόμα, σαγόνια, χέρια, πόδια, σπλάχνα και γεννητικά
ανδρικά όργανα καλύπτουν μεγάλο μέρος της σπηλιάς καθώς και η αχνή μορφή
της Αγίας Παρασκευής, λυτρώτριας των κατοίκων από τις επιδρομές του
δράκου, που είχε κατοικία τις δύο σπηλιές (Αμπελίων και Γριμπόβου).
Την
ύπαρξη της Δρακότρυπας με την παρουσία του αγιάσματος και του ιερού ναού
της Αγίας Παρασκευής αναφέρει και ο Σεραφείμ Ξενόπουλος, μητροπολίτης
Άρτας, στο βιβλίο του με τίτλο «Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και
Πρεβέζης» εν Αθήναις 1884, σ. 168:
«Αύτη η Μονή έχει και παρεκκλήσιον τι επί του μέσου της δυτικής κορυφής των ορέων Τζουμέρκων, καλούμενης κοινώς Γκελπερίνα, αντικρύ του Χανόπουλου επ' ονόματι της οσιομάρτυρος Παρασκευής (Ιουλίου 26), μακράν της πόλεως περί τας 2 ώρας.
Εν τω
Παρεκκλησίω τούτω υπάρχει υπόγειόν τι, υπό των εντοπίων καλούμενον
Δρακότρυπα εν ω ευρίσκονται γιγαντιαίοι τινές λίθοι, οίτινες παριστάνουν
δρακοειδείς μαστούς, εξ ων, απ' αρχής του εσπερινού της 25 Ιουλίου
μέχρι τας απολύσεως της Λειτουργίας, ουχί δε άλλοτε, όπερ παράδοξον,
σταλάζει ύδωρ καθαρόν, εξ ου λαμβάνουσι χάριν ευλαβείας οι εξ Άρτης και
άλλων χωρίων συντρέχοντες και διανυκτερεύοντες αίθριοι, και αύτη εις
Νικόπολιν ήδη υποτάσσεται».
Το σπήλαιο παραμένει ανεξερεύνητο και η αξία του βρίσκεται στο μύθο της εξόντωσης του δράκου, που κατοικούσε στη σπηλιά και κατασπάραζε την πιο όμορφη νέα της περιοχής, από την προστάτιδα της περιοχής Αγία Παρασκευή.Σύμφωνα με την παράδοση, κάποιοι ιερείς που επιχείρησαν να διέλθουν την υπόγεια στοά με τη βοήθεια κεριών, χάθηκαν, εξαφανίστηκαν.
Ο μύθος της εξόντωσης του δράκου
Στη σκοτεινή αυτή πλευρά, σύμφωνα με την παράδοση, κατοικούσε ένα φοβερός δράκος, ο οποίος μεταμορφωνόταν σε ευπαρουσίαστο νέο και την ημέρα του πανηγυριού επισκεπτόταν το χωριό Χανόπουλο, όπου γλεντούσαν οι κάτοικοι. Την ώρα που έμπαιναν στο χορό οι νέες του χωριού, πλησίαζε τις χορεύτριες και παρακολουθούσε με ιδιαίτερη προσοχή εντοπίζοντας την πιο όμορφη νέα.
Σε κάποια στιγμή έμπαινε στο χορό, έπαινε από το χέρι την πιο όμορφη νέα και σε ανυποψίαστο χρόνο άρπαζε τη νέα, την έβαζε στον ώμο του και κατευθυνόταν στη σπηλιά. Ακολουθούσε πανικός, χαλασμός και το γλέντι μετατρεπόταν σε θρήνο και σπαραγμό, οπότε η διασκέδαση σταματούσε.
Ύστερα από πολλά παθήματα οι κάτοικοι διέκοψαν τα πανηγύρια, οπότε παρουσιάστηκε μια πανέμορφη γυναίκα και ζήτησε να μάθει την αιτία της διακοπής του πανηγυριού. Αφού πληροφορήθηκε για το γεγονός της διακοπής, παρότρυνε τους κατοίκους να ξαναπανηγυρίσουν, γιατί τους διαβεβαίωσε ότι δεν θα ξαναϋπήρχε ο κίνδυνος της αρπαγής άλλης νέας από το δράκο. Το Πάσχα που ακολούθησε οι κάτοικοι του Χανόπουλου, με κάποιο δισταγμό βέβαια, ξαναπανηγύρισαν και κατά τη συνήθεια ήρθε η ώρα που οι νέες θα έσερναν το χορό.
Ο δράκος
μεταμορφωμένος σε νέο παρακολουθούσε το χορό και κατά τα συνηθισμένα
εντόπισε την πιο όμορφη νέα, την πλησίασε, την έπιασε από το χέρι και
της το έσφιξε πολύ. Η νέα αυτή, που δεν ήταν άλλη από την Αγία
Παρασκευή, του ανταπέδωσε το σφίξιμο με μεγαλύτερη δύναμη. Ο δράκος της
το έσφιξε ακόμη εντονότερα και η νέα πολύ πιο δυνατότερα από του δράκου,
ο οποίος αντιλήφθηκε τις υπερφυσικές δυνάμεις της, την άφησε και
τράπηκε σε φυγή.
Η Αγία Παρασκευή τον κυνήγησε, τον πρόλαβε στην
είσοδο της σπηλιάς (Δρακότρυπας), τον έπιασε και τον συνέτριψε στα
τοιχώματα της σπηλιάς, όπου αποτυπώθηκαν τα μέλη του σώματος του δράκου
και παρουσιάζονται στη φαντασία των επισκεπτών αρκετά έντονα κι
ευδιάκριτα»
Η Αγία Παρασκευή απάλλαξε τους κατοίκους της περιοχής από
τον κακό δράκο και αυτοί ευγνώμονες, έκτισαν καλαίσθητο ναό προς τιμή
της, την αγάπησαν, τη σεβάστηκαν, την εκτίμησαν και την προσκύνησαν με
ιδιαίτερη ευλάβεια και μεγάλη ευπρέπεια.
Πλήθος κόσμου, από την ευρύτερη περιοχή, συρρέει την ημέρα της γιορτής της (26 Ιουλίου) και παρακολουθεί με ιδιαίτερη κατάνυξη τη θεία λειτουργία, προσεύχεται και ζητάει τη βοήθειά της παίρνοντας μαζί του και το ιαματικό αγίασμα που τρέχει από την οροφή του σπηλαίου.
του Αριστείδη Σχισμένου (συγγραφέα-εκπαιδευτικού)
φωτογραφίες από το www.artinoi.gr
Αναρτήθηκε από http://www.arta.gr
LINK: http://www.arta.gr/index.html
_________________________________________________________________________
Φώτης Δέμιτσας
